Leef of overleef je? Van overlevingsstrategie naar vrijheid, twee stappenplannen

Leven in plaats van overleven: een aantal voordelen

De laatste jaren ervaar en waardeer ik in mijn relaties, zowel zakelijk en privé, hoe fijn het is om zoveel mogelijk vanuit mijn basis, mijn volwassen zelf te leven. Dat geeft me ruimte en vrijheid. En die gun ik jou ook! Vanuit daar kun je namelijk bewust bepalen wat het best is voor jou op dat moment zelf én voor de lange termijn. Dit in plaats van een (semi-)automatische (re)actie vanuit stress, angst of druk. Zo kun je léven in plaats van overleven, zelf én in een relatie. Je ervaart wat er op dat moment is, wat er is mag er zijn, je komt makkelijker (samen) tot oplossingen, zet opbouwende kleine/grote stappen, bent creatiever, effectiever en geniet. Daar is het leven vooral voor bedoeld toch?

De vraag is natuurlijk, hoe dan? Bij deze twee stappenplannen waar ik regelmatig gebruik van maak, een uitgebreide en een korte:

• Uitgebreid: je basis versterken, zodat je flexibel om kunt gaan met verschillende situaties.
• Kort: in ‘the heat of the moment’

Uitgebreid stappenplan: je basis versterken in 6 stappen

Het doel van dit stappenplan is om nog meer te vertrouwen op je eigen basis. Daarmee heb je zelf de regie in verschillende situaties, ook als het anders loopt dan je had gedacht. Je observeert wat er (met jou) gebeurt, herpakt jezelf snel en trekt jouw plan. Het is waardevol dit stappenplan te doorlopen op een moment dat je er ruimte voor hebt (gemaakt).

Stap 1: (H)erkennen.

Stel je één of meerdere situaties voor waarin je bijvoorbeeld druk, angst, spanning hebt ervaren of nu ervaart. Hoe is je (re)actie? Welk gedrag laat je dan zien? Zowel effectief als minder effectief? Wat voel je? Ga je het aan? Grofweg is je reactie, vaak te vatten onder: vechten, vluchten of bevriezen. Maak een lijstje met bijvoorbeeld ik:

• Vechten: ga in de aanval, steeds harder werken, mijn gevoel onderdrukken, druk opvoeren …
• Vluchten: ga Netflixen, slapen, eten, allerlei klusjes doen …
• Bevriezen: sport niet meer, ga niet meer naar buiten, blijf in rondjes piekeren over…, stel taken uit …

Dit lijstje is bedoeld als een startpunt, waarmee je je eigen reactie kunt herkennen en dan ook erkennen. Het hoeft zeker niet compleet te zijn. Kies de drie belangrijkste voor jou en ga daarmee verder. Dit kan bijvoorbeeld een reactie zijn op een situatie die vaker (vergelijkbaar) terugkomt.

Stap 2: Ontdek de oorzaak

Vervolgens verken je. Wat is de trigger van je reactie? Wat is hiervan de oorzaak? Welke situatie of conditie maakt dat je zo reageert?
Ontdek hoe je jouw reactie kunt veranderen, door jouw pijnpunt (dat pijn doet doordat je omgeving erop drukt) te verkennen, verzachten en helen. Als je vinger genezen is zul je anders reageren als iemand erin knijpt dan wanneer het pus er nog uitloopt. Dat werkt hier hetzelfde. Ontdek bijvoorbeeld door jezelf de vraag te stellen:

• ‘wanneer heb ik me voor het eerst zo gevoeld’? Grote kans dat dit ergens in je jonge jaren was. Je hebt toen je talenten en kwaliteiten ingezet om zo goed mogelijk om te gaan met een vergelijkbare situatie of conditie. Bij succes heb je dit herhaald en is het een onbewuste reactie geworden, een ‘overleef mechanisme’ c.q. een patroon. Gedrag dat nu misschien niet altijd zo effectief meer is. Dit gedrag kun je aanpassen door bijvoorbeeld die jongere jij te geven wat hij of zij destijds hard nodig had, zoals vertrouwen. Maak contact met de plek waar het pijn doet in je lijf, adem er naartoe. Door de pijn te voelen en te erkennen voel je op een gegeven moment vaak verzachting en verruiming ontstaan. Vervolgens kun je die ruimte op gaan vullen met dat wat je toen nodig had. Bijvoorbeeld door te visualiseren, te schrijven, ernaar toe te ademen etc.
• ‘welke overtuiging maakt dat ik zo reageer?’. Je kunt dan denken aan iets als, ‘zie je wel, ik word nooit gehoord’. Zo’n overtuiging kun je omzetten in een helpende overtuiging (positief, in ik vorm, tegenwoordige tijd en krachtig geformuleerd) als ‘ik tel mee!’. Je kunt deze overtuiging bij jezelf installeren door hem elke dag tenminste drie keer hardop tegen jezelf te zeggen in de spiegel. Ook kun je een cursus of sessie doen om deze helpende overtuiging sneller te installeren, bijvoorbeeld PSYCH-K® of hypnose.

Stap 3: Word je ontspannen volwassen zelf

Hoe word je weer je ontspannen volwassen zelf of je vrije kind (om in termen van transactionele analyse te spreken)? Dit kun je ook omschrijven als terug komen in het hier en nu. Je hebt dan keuzevrijheid, in plaats van in een patroon te belanden. Waarschijnlijk weet je (deels) al wat je alert, ontspannen en aanwezig maakt. Neem die dingen vooral mee. Daarnaast een aantal tips:

• Tel tot 10.
• Ga met je aandacht naar je ademhaling, die is altijd in het hier en nu. Adem drie keer diep in en uit, heel bewust. Voel je voeten op de grond en de grond onder je voeten. Heb je meer nodig, ga dan ervaren waar en hoe je ademhaling is (bijvoorbeeld hoog, laag, snel, traag). Adem uit wat je kwijt wilt en als je voelt dat er ruimte komt, adem je in wat je goed kunt gebruiken zoals ontspanning.
• Stap even uit de situatie en kom daarna weer terug. Benoem het ook als dat nodig is. Ga naar een plek die je rust biedt, in jezelf, binnen of buiten.
• Beweeg als je vastzit. Hoe dit er ook uitziet voor jou. Ga een stukje lopen, sporten of stofzuigen bijvoorbeeld. Zorg dat je energie weer gaat stromen.
• Ga met je aandacht naar je hart.
• Check en herstel bijvoorbeeld ook je energieveld als je overprikkeld bent.

Stap 4: Verken effectief gedrag

Ontdek welk gedrag jij effectief en passend vindt. Ga in gesprek met andere mensen of observeer hoe zij met vergelijkbare situaties, mensen of gevoelens omgaan. Ook kun je een boek lezen of cursus doen over bijvoorbeeld karakterstructuren of geweldloos communiceren. Kies wat bij jou past, wat jij effectief vindt en pas het toe, ook al voelt dat misschien wat spannend in het begin.

Geef bijvoorbeeld feedback als dat nodig is. Weet dat je de ander niet kunt veranderen. Wel kun jij aangeven wat jou raakt en wat je graag anders zou zien. Het is aan de ander of hij of zij daar iets mee doet of kan. Wat jou raakt doet je waarschijnlijk pijn. Het is aan jou dit te onderzoeken of hier de/een ander bij uit te nodigen om je daarbij te helpen (stap 2 hierboven).

Stap 5: Keuzes maken, wat is belangrijk

Maak helder wat voor jou belangrijk is, dat maakt vervolgens keuzes maken echt makkelijker. Wat belangrijk is investeer je in met tijd, energie en/of geld. Zes vragen die je jezelf bijvoorbeeld kunt stellen:

1. ‘Wat zegt mijn hart?’
2. ‘Welk doel heb ik en draagt … hieraan bij?’
3. ‘Welke waardes zijn voor mij van belang bij het maken van mijn keuzes?’
4. ‘Hoe belangrijk is mijn gevoel bij het maken van keuzes?’
5. ‘Hoeveel tijd, energie en/of geld ben ik bereid en in staat te investeren in mijn keuze?’ Is iets echt belangrijk? Zo ja, kies er dan voor, stel je prioriteiten, investeer, creëer nu of later ruimte in je agenda en kom in actie. Raakt jouw keuze anderen? Overweeg dan wanneer en hoe je hen mee wilt nemen.
6. ‘Is dit het juiste moment voor een keuze?’ Ervaar je grote (emotionele) stress dan is het wellicht verstandiger (grote) beslissingen uit te stellen tot je in rustiger vaarwater zit.

Stap 6: Evalueer, wees lief en lach

Goed om dit stappenplan eens in de zoveel tijd er weer bij te pakken en start vooral op een zinvol punt. Wat werkt nu wel? Vier dat ook vooral met jezelf! Wat werkt (nog) niet? Ook dat mag je vieren, je leert. Experimenteer, ervaar en stel bij.

Wees lief voor jezelf. Je leert en dan mag je fouten maken, ook als je dezelfde fout vaker maakt. Voor zover je überhaupt over fouten kunt spreken… Een dierbare vriendin van mij noemt dit ‘knutselen’, waarbij je je eventuele perfectionisme op de parkeerplek mag zetten.

Last but zeker not least: Lach jezelf gul toe omdat je zo’n fantastische moedige held bent die het in ieder geval probeert en aangaat.

Kort stappenplan: in ‘the heat of the moment’, in 4 stappen

Dit stappenplan maakt dankbaar gebruik van jouw basis gelegd in het uitgebreide stappenplan.

• Stap 1: observeer wat je ervaart, herken én erken je reactie (stap 1 uitgebreide stappenplan). Is je reactie effectief of niet? Niet, ga door naar stap 2.
• Stap 2: kom terug in je volwassen zelf of vrije kind. Kom terug in het nu, dit geeft je keuzevrijheid. Zie stap 3 uitgebreide stappenplan. Benoem eventueel je minder effectieve reactie.
• Stap 3: bepaal of je invloed hebt op de situatie, ja/nee? Ja: kies of het belangrijk voor je is (stap 5 uitgebreide stappenplan) en hoe urgent het is:
  • Als het nu belangrijk is; ga de situatie aan, met jezelf of de ander (stap 4 uitgebreide stappenplan).
  • Is het belangrijk en kan het ook later, plan het in. Als het een ander raakt, benoem het dan en geef aan dat of wanneer je erop terugkomt.
• Stap 4: evalueer met jezelf, een ander (stap 6 uitgebreide stappenplan) en pak eventueel het uitgebreide stappenplan er nog eens bij.

Conclusie

Je doet jezelf, en daarmee de ander, een enorm plezier door zoveel mogelijk te léven in plaats van te overleven. In je ‘leef stand’ ben je ontspannen, mag er zijn wat er is, ervaar je heel helder wat fijn en wat minder fijn voor je is, geniet je, heb je energie, zorg je goed voor jezelf en de ander, creëer je, speel je en ben je effectiever. In je ‘overleef stand’ krijg je wellicht op korte termijn veel dingen voor elkaar, maar kun je ook voor de langere termijn dingen kapot maken. Al is het ‘maar’ dat je zelf leegloopt. Daarom dit blog en een uitnodiging: leef en maak je leven nog mooier, door af en toe tijd te maken voor het uitgebreide stappenplan en het korte stappenplan toe te passen wanneer dat zinvol is.

Meer lezen of wil je meer informatie over hoe je hiermee met mij aan de slag kunt? Bijvoorbeeld met het ontdekken van de oorzaak, of hoe je je ontspannen volwassen zelf wordt? Neem dan gerust een kijkje op www.leefenlief.nl voor een individueel traject/sessie of een groepstraining. Of neem contact op via linda@leefenlief.nl of 06-12312189 voor een vrijblijvende kennismaking.

Ik kijk uit naar je reactie!

Photo by Persnickety Prints on Unsplash