Waarom langdurige stress voorkomen?
De scholen en werk zijn inmiddels alweer even geleden begonnen. Hopelijk een feest, misschien wel niet. Dit kan veel oorzaken hebben. De kans is echter groot dat je te maken hebt met stress.
Kortdurende stress is van levensbelang wanneer je je kind nog net op tijd voor een naderende auto weg grijpt, of je fietsrem het begeeft vlak voor een drukke kruising. Er komt dan acuut het stresshormoon adrenaline vrij, wat maakt dat je binnen een fractie van een seconde reageert. Je denken wordt overgeslagen, je reageert volautomatisch en razendsnel.
Een ander stresshormoon is cortisol, ook erg zinvol voor je overleven. Als het lichaam langere tijd een bedreigende situatie ervaart, maakt het namelijk cortisol aan om hiermee om te kunnen gaan. Die bedreigende situatie kan bijvoorbeeld bestaan uit het blussen van een startende brand of het meedoen aan een wedstrijd. Cortisol helpt je om langer alert te blijven en je prestatie te vergroten. Dit werkt goed, vooral als je ervoor zorgt dat je ook weer rust en herstelt van deze inspanning of prestatie. Anders pleeg je al snel roofbouw op je lichaam.
De biologie van ons als mens volgt haar oer-systeem om je leven te ondersteunen en is nog niet aangepast aan het leven van nu. Wetenschapper Bruce Lipton heeft als celbioloog veel onderzoek gedaan naar biologische mechanismen die het leven ondersteunen, van cellen en van mensen (1). Deze zijn volgens hem en anderen te verdelen in twee categorieën, 1: bescherming en 2: groei. Waarbij bescherming weer bestaat uit nog twee categorieën, 1.1: vechten, vluchten, bevriezen én 1.2: je immuunsysteem. Hieronder vind je vijf effecten van langdurige stress op je lichamelijke en mentale welzijn.
1: Effect van stress op je lichaam
Bescherming van je leven door te vechten, vluchten, of bevriezen heeft de hoogste prioriteit. Je stress hormonen maken dit mogelijk. Hierdoor gaat je hartslag omhoog om snel het zuurstof rond te pompen. Er gaat weinig energie naar je spijsvertering, want die energie is nodig voor je spieren, ogen en hersenen om snel te kunnen schakelen. Gevolg is dat je last kunt krijgen van diarree of verstopping. Belangrijk bijkomend effect is dat voedingsstoffen niet optimaal uit je eten worden gehaald. Hierdoor verminderen de energie en bouwstoffen, die je juist zo nodig hebt voor groei, in je lichaam. Ook neemt je suikerspiegel toe. Je spieren nemen meer suiker op en er komt meer suiker in je bloed, alles om je lichaam te laten presteren.
Bij langdurige stress blijft het cortisol niveau te hoog, je staat letterlijk in de overleefstand. Een aantal van de effecten op je lichamelijke welzijn die je tegen kunt komen zijn: slaapproblemen, overgewicht, uitputting, veroudering, hormonen die van slag raken. Zaak dus om tijdig bij te tanken!
2: Effect van stress op je immuunsysteem
Stress is een reactie van je lichaam op (potentieel) gevaar. Je lichaam zet alles in het teken van overleven, dat heeft prioriteit. Ook je immuunsysteem krijgt in zo’n situatie weinig energie. Pas wanneer dit gevaar is geweken en je lichaam weer ontspant, kan er energie gestoken worden in je immuunsysteem. Dit immuunsysteem heeft de tweede prioriteit. Daarom worden mensen vaak ziek in het begin van hun vakantie, ze ontspannen en het immuunsysteem kan aan de gang. Wil je dus je lichaam én je immuunsysteem de kans bieden snel en natuurlijk te herstellen van ziektes, of in een heel vroeg stadium die ziekte al het hoofd te bieden, dan is het van belang je stressniveau zo laag mogelijk te hebben.
3: Effect van stress op je gedrag – patronen en omgeving
Langdurige stress en spanning maakt vaak dat je in je overlevingsmechanisme zit. Dit is een mechanisme dat is ontstaan in grofweg de eerste 7 jaar van je leven, om onaangename situaties aan te kunnen. Deze mechanismes heb je ontwikkeld op basis van de talenten, vaardigheden en kwaliteiten die je op dat moment had. Bij succes heb je dat herhaald en werd het een onbewust patroon, je deed en doet dingen automatisch. Deze patronen hebben je geholpen te overleven en hebben je ook veel gebracht.
Zo’n patroon bepaalt onder andere hoe je de wereld ervaart, hoe je onder stress reageert, hoe je je energie gebruikt. Je herkent het aan overtuigingen als: ‘pas je aan’ of ‘doe de ander een plezier’, ‘wees sterk’, ‘maak voort’, ‘wees perfect’ en ‘doe je best’ (2,3). Deze overtuiging zie je terug in je gedrag onder stress, bijvoorbeeld: dat je elke avond je boeken induikt terwijl je huisgenoten gezellig een spel spelen aan de keukentafel, of dat je ja zegt tegen nog een project omdat je collega’s het ook al zo druk hebben terwijl je al 50 uur werkt. Vanuit ontspanning heb je keuzevrijheid en zou je misschien wel een heel andere reactie kiezen, als: dit past me nu niet, ik stel voor dat we het volgende alternatief gebruiken, of dit aan een andere collega vragen met meer tijd.
Daarnaast bouw je spanning op in je lichaam, emotioneel en mentaal. Die spanning wil ontladen. Sporten, zingen, theater, emotioneel lichaamswerk, hout hakken zijn een paar mooie voorbeelden om die spanning kwijt te raken. Blijf je je spanning vasthouden? Dan bestaat de kans dat je het afreageert op je directe omgeving. Over het algemeen is dat iets wat je juist níet wilt.
4: Effect van langdurige stress op je IQ
Een artikel in het NRC (4) liet zien dat het IQ van mensen met chronische stress zakt met 13 punten. Het gemiddelde IQ in Nederland (en de wereld) is 100. Zakt je IQ met 13 punten dan is dat ruim 10%. Dat maakt onder andere dat mensen die chronische stress hebben over schulden, regelmatig niet meer in staat zijn verstandige beslissingen te nemen over geld. Je weet dat je het geld nodig hebt voor je eten en energierekening, en toch koop je die tv. Dit komt omdat de verbinding naar je denkende deel in je hersenen daadwerkelijk (deels) wordt afgesloten bij langdurende stress of burn-out. En als het voor een situatie als deze geldt, dan geldt zoiets ook voor bijvoorbeeld presteren op het werk of school.
5: Effect van langdurige stress op je groei en ontwikkeling
Bruce Lipton legt dus uit waarom het belangrijk is dat je, na een inspanning, ook weer ontspant en oplaadt. Dat maakt namelijk dat je stress hormonen weer naar normale niveaus teruggaan. Als er daarnaast geen werk aan de winkel is voor je immuunsysteem kan je energie naar groei. Je groei heeft de laagste prioriteit voor het ondersteunen van het leven, hoe gek dat ook mag klinken. Je spijsvertering werkt weer normaal, je cellen krijgen de bouwstoffen en energie die ze zo nodig hebben. Zuurstof wordt verdeeld naar waar het nodig is om groei te stimuleren, je hersenen te ontwikkelen, je hebt weer allemaal goeie ideeën en je kunt vanuit ontspanning reageren en denken. Dit geeft onder andere ruimte, energie en keuzevrijheid!
Conclusie: vergroot je lichamelijke en mentale welzijn door langdurige stress te voorkomen
Door langdurige stress te voorkomen, is er energie over voor je immuunsysteem, heb je keuzevrijheid in hoe je reageert, in hoe je je gedraagt, en stimuleer je je groei en je ontwikkeling. Daarmee vergroot je je lichamelijke en mentale welzijn.
Wil je meer lezen? Of ben je benieuwd hoe je hiermee aan de slag kunt? Neem dan gerust een kijkje op www.leefenlief.nl of neem contact op via Contact – Leef en Lief.
Bronnen:
(1) De biologie van de overtuiging, dr. Bruce H. Lipton, 2014
(2) De Maskermakers, systemisch werk en karakterstructuren, Wibe Veenbaas, Joke Goudswaard, Henne Arnolt Verschuren, 2018
(3) The 5 personality patterns, Steven Kessler, 2015
(4) Je IQ daalt door langdurige schulden – toch? – NRC, Wouter van Loon, 15 november 2014
Photo by Elisa Ventur on Unsplash